Giáo dục và đào tạo hướng đến chuyển đổi xanh

Giới thiệu

Chuyển đổi xanh đang trở thành trọng tâm trong chiến lược phát triển bền vững của nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Tại COP26 (Hội nghị lần thứ 26 về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc), Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ rằng Việt Nam sẽ đạt Net Zero – mức phát thải ròng bằng 0 – vào năm 2050. Đây là minh chứng cho quyết tâm của Việt Nam trong việc đối phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường toàn cầu. Để đạt được mục tiêu này, các ngành kinh tế, công nghiệp, và đặc biệt là lĩnh vực giáo dục, cần phải phối hợp chặt chẽ. Tuy nhiên, đây cũng là một thách thức lớn trong quá trình triển khai.

Trước tình hình đó, Bộ Công Thương đã trình Chính phủ ban hành Quy hoạch điện VIII, định hướng phát triển năng lượng sạch và tái tạo, đồng thời giảm dần sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch. Quy hoạch này thúc đẩy việc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời, hướng tới một nền kinh tế có lượng carbon thấp. Để hiện thực hóa các cam kết lớn này, cần có một lực lượng lao động với kiến thức sâu rộng và kỹ năng cần thiết để phát triển các công nghệ xanh và sử dụng tài nguyên bền vững.

Trong bối cảnh đó, giáo dục đóng vai trò then chốt. Giảng viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là những nhân tố chính trong việc thay đổi nhận thức của thế hệ trẻ về trách nhiệm bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Vì vậy, giảng viên cần được trang bị những năng lực mới để có thể giảng dạy hiệu quả và đào tạo nguồn nhân lực phù hợp với mục tiêu Net Zero của Việt Nam cũng như Quy hoạch điện VIII.

Bài viết này tôi sẽ phân tích các năng lực cần thiết của giảng viên để đáp ứng yêu cầu của lĩnh vực chuyển đổi xanh.

Năng lực cần thiết của giảng viên trong lĩnh vực chuyển đổi xanh

Để quá trình chuyển đổi xanh diễn ra hiệu quả, giảng viên cần am hiểu các chủ đề quan trọng như phát triển bền vững, năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn. Với cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, giảng viên cũng cần bổ sung kiến thức về các nguồn năng lượng sạch như điện mặt trời và điện gió – những lĩnh vực đang được ưu tiên trong Quy hoạch điện VIII. Kiến thức này không chỉ giúp giảng viên truyền đạt thông tin một cách hiệu quả cho sinh viên, mà còn khuyến khích họ tham gia vào các dự án bảo vệ môi trường, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch. Dưới đây là một số gợi ý về năng lực cần thiết của giảng viên trong chuyển đổi xanh:

1. Năng lực chuyển đổi xanh

Năng lực chuyển đổi xanh bao gồm: 

Phát triển bền vững: Các hoạt động dạy và học cần lồng ghép việc đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm ảnh hưởng đến khả năng của thế hệ tương lai trong việc đáp ứng nhu cầu của họ. Về kinh tế, phát triển bền vững có nghĩa là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đồng thời giảm thiểu tác động xấu đến môi trường. Về mặt xã hội, nó đòi hỏi công bằng xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống. Về môi trường, việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và hệ sinh thái là cần thiết để đảm bảo sự bền vững lâu dài.

Kinh tế tuần hoàn: Là mô hình kinh tế khuyến khích việc tái sử dụng, tái chế và tối ưu hóa tài nguyên, thay vì chỉ tập trung vào sản xuất và tiêu thụ, nhằm giảm thiểu chất thải và bảo vệ môi trường.

Công nghệ sạch: Gồm các giải pháp công nghệ giúp giảm thiểu ô nhiễm, giảm phát thải và sử dụng tài nguyên hiệu quả, góp phần vào sự phát triển bền vững.

Thích ứng và giảm thiểu tác động môi trường: Giảng viên cần có kiến thức về các phương pháp giảm thiểu phát thải cũng như các giải pháp để thích ứng với những thay đổi môi trường do biến đổi khí hậu gây ra. Điều này bao gồm việc phát triển các kỹ năng để ứng phó với các thách thức môi trường trong tương lai.

Năng lương tái tạo: Hiểu biết về các nguồn năng lượng tái tạo như là năng lượng gió,năng lương mặt trời và năng lượng sinh khối.

2. Kỹ năng sư phạm hiện đại

Giảng viên cần biết cách áp dụng các phương pháp giảng dạy mới, chẳng hạn như học tập dựa trên dự án (project-based learning) và học tập hợp tác (collaborative learning). Những phương pháp này sẽ giúp sinh viên hiểu sâu hơn về các vấn đề môi trường thông qua việc thực hành và giải quyết các thách thức thực tế. Ngoài ra, việc sử dụng công nghệ thông tin và tài nguyên số cũng là một kỹ năng quan trọng để giảng viên có thể truyền đạt kiến thức về chuyển đổi xanh một cách trực quan và hiệu quả.

3. Khả năng nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Giảng viên cần tham gia vào các dự án nghiên cứu liên quan đến năng lượng tái tạo và bảo vệ môi trường. Điều này không chỉ giúp họ cập nhật những xu hướng và giải pháp mới nhất mà còn đóng góp vào quá trình hiện thực hóa các cam kết của Việt Nam tại COP26. Ngoài ra, việc hợp tác với doanh nghiệp và các tổ chức trong và ngoài nước cũng sẽ tạo ra nhiều cơ hội thực tập và ứng dụng thực tiễn cho sinh viên, từ đó giúp đào tạo một thế hệ nhân lực chất lượng cao sẵn sàng tham gia vào quá trình chuyển đổi xanh.

4. Kỹ năng mềm và lãnh đạo

Kỹ năng giao tiếp, lãnh đạo và quản lý dự án là những yếu tố cần thiết để giảng viên có thể dẫn dắt các sáng kiến và dự án chuyển đổi xanh trong trường học và cộng đồng. Bên cạnh đó, khả năng làm việc liên ngành cũng rất quan trọng, vì chuyển đổi xanh không chỉ thuộc về lĩnh vực môi trường mà còn đòi hỏi sự hợp tác từ các lĩnh vực kinh tế, xã hội, và công nghệ.

5. Lời kết

Chuyển đổi xanh không chỉ làm thay đổi cơ cấu kinh tế mà còn tác động mạnh mẽ đến xu hướng nghề nghiệp của người học. Khi các ngành công nghiệp dần chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo, áp dụng kinh tế tuần hoàn và công nghệ sạch, nhu cầu về nguồn nhân lực có kiến thức và kỹ năng trong các lĩnh vực này ngày càng tăng cao. Vì vậy, người học không chỉ cần được trang bị kiến thức chuyên môn mà còn phải phát triển tư duy sáng tạo và khả năng thích ứng với các thay đổi về môi trường và xã hội.

Giảng viên đóng vai trò tiên phong trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho quá trình chuyển đổi xanh. Để hoàn thành vai trò này, giảng viên cần liên tục cập nhật và nâng cao năng lực chuyên môn, lồng ghép kiến thức về chuyển đổi xanh vào chương trình đào tạo và các hoạt động dạy học. Đồng thời, giảng viên cần thích ứng với những thay đổi trong phương pháp giảng dạy, từ việc sử dụng công nghệ số đến thúc đẩy học tập dựa trên dự án thực tiễn, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế xanh. Việc thay đổi trong giáo dục là cần thiết để người học và giảng viên cùng đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững.